Nderi

Nga Fatjon Malaj/Në shoqërinë tonë ka shumë mendime, qëndrime, thënie madje edhe kundërthënie për “nderin” dhe “të qenurit dinjitoz”. Le t’i hedhim një vështrim më nga afër çështjes së nderit, dinjitetit, moralit, vetëvlerësimit, sepse fatkeqësisht edhe pse në vitin 2021 shumëkush kompleksohet prej asaj se nderi më shumë se të jetë çështje e ekuilibrit të individit me atë çfarë ai përputh veprimet e tij me ndërgjegjien dhe moralin është opinion i të tjerve rreth tij, disa janë viktima e disa janë ekzekutorë në këtë gjueti shtrigash abstrakte.

E përkufizoj prerë dhe shkurtimisht nderin si “besim dhe paqe të plotë me vetveten” si rrjedhojë e asaj që bëjmë në përditshmërinë tonë. Sepse nëse jemi të sigurt për veprimet, veten dhe në paqe me të, pjesa tjetër është në rregull!

Por si? Sepse nderi; korrespondon me vlera të tilla si besnikëria, dinjiteti, ndershmëria, besimi në të mos bërit askujt atë që nuk do donit t’ua bënin juve. Nëse në fund të ditës individi bën një analizë për veten e tij, në një mënyrë të njohur ose jo, dhe kur vendos kokën në jastëk në mbrëmje,  është i sigurt për atë që ka bërë dhe thotë se në përfundim ajo çfarë ai ka bërë i ka dhënë siguri dhe paqe me vetveten, atëherë qëllimi është arritur.

Duke qenë se nderi ka të bëjë me shpirtin, duhet t’i kushtojmë vëmendje edhe këtij aspekti. Sepse, pjesërisht, shpirti ka të bëjë me qëndrimet dhe sjelljet që lidhen me natyrën njerëzore, të cilat një studiues i përkufizon si “shtytje” dhe unë i tregoj si “impuls i mirë ose i keq”.

Për shkak të një lloj ushqimi që i japim shpirtit, ekziston kënaqësia e dëshirave shumë të veçanta dhe të tepruara, është edhe një lloj i vullnetit që do të dobësojë qëndrueshmërinë e prej disa veprimeve kalojmë nga lumturia te të qenit i pakënaqur.

Të gjitha këto individi i hedh në subkoshiencën e tij dhe i zbulon me sjellje të vullnetshme apo të pavullnetshme. Në thelb, nuk është e rëndësishme për individin nëse objektivi është në pronësi apo jo. Kjo pikë është e rëndësishme. Sepse shumë arsye për shfaqjen e papërgjegjshmërisë dhe seriozitetit janë për shkak të kësaj fjalie.

Përsëri, thënë thjesht, është e pandershme ajo që individi vendos interesat e veta mbi interesat e të tjerëve. E konsideruar nga kjo strukturë, nderi duhet të shprehet në një grup shumë domethënës: moral, ndërgjegje, respekt, përgjegjësi, seriozitet, disiplinë dhe drejtësi në tërësi.

Pra, do të na duhet të flasim për domosdoshmërinë e një procesi të brendshëm arsyetimi që është vullnetar dhe merr përgjegjësi përpara se të shfaqen sjelljet. Unë personalisht në një rast e kam humbur këtë. Bëhet fjalë për traditat kulturore, ndërgjegjen, logjikën dhe moralin.

Nëse bëhet një ekzaminim në strukturën kulturore, disa sjellje mund të jenë dominuese në shoqëritë myslimane për shkak të vlerave që dalin nga traditat e tyre. Përveç kësaj, çështja nëse shpirti është i disiplinuar është një funksion i rëndësishëm për muslimanët.

Logjika ka të bëjë me mendjen. Është kriteri me dituri që dominon vullnetin në funksionimin e mendjes. Ai që ka njohuri të pakualifikuara, vepron edhe vetëm sipas mendjes së tij, ndërsa tjetri sipas moralit se nuk do t’i bëjë askujt atë që nuk do doja të ma bënin mua.

Në fund, cilido nga dy individët e mostrës që mendojnë se po përdorin mendjen, përdorin informacion të besueshëm dhe prova të qëndrueshme, që është baza e vendimit, ajo që tha ai del në krye.

Në shoqëritë që jetojnë me dituri të thëna, ka arsye, por dituria nuk është e mjaftueshme dhe e kënaqshme në të. Si rezultat i të gjitha këtyre, një rezultat shumë i qartë mund të përcaktohet në situatën e individit që do të bëjë një shprehje nderi bazuar në një filtër thjesht logjik: Injoranca është një arsye e rëndësishme për ç’nderim. Të mos harrojmë se edhe i dituri mund të jetë injorant në shumë aspekte edhe morale!

Arsyeja pse ne e lidhim temën vetëm me logjikën është se ata që kanë pak, por kanë vetënjohje, mund të veprojnë me besim ndaj vullnetit që përdorin.

Prandaj e mbuluam temën me moral dhe ndërgjegje. Me fjalë të tjera, një person më pak i ditur por parimor mund të jetë gjithashtu një person i sigurt. Për sa kohë që dëshira për të qenë gjithmonë i nderuar zë një vend prioritar në kontabilitetin e brendshëm.

“Cfarë bëra?” Kur kryhet një vetë-arsyetim, mund të flasim për situatat e mëposhtme: Para së gjithash, sigurohet që të bëhet një krahasim real i vendimit fillimisht vullnetar të individit dhe atij rezultues; së dyti, sigurohet që rezultati e lartëson personin dhe e bën atë të vlefshëm.

Në të dyja këto raste, është një akt i nderuar të jesh i sigurt.

Vetë kontabiliteti këtu; Është edhe kontabiliteti i ndërgjegjes dhe kontabiliteti logjik. Ekziston edhe një njësi e sipërme peshimi në ndërgjegje që lidhet me harmoninë e universit. Nga ana tjetër, logjika është llogaritja e mendjes bazuar në njohuritë e fituara në mënyrë universale.

Në fund të fundit, nëse një person i nderuar ka bërë vetëkontabilitet, ai duhet ta masë atë me të gjitha vlerat që i ngrenë njerëzit në lartësi të mëdha.

Vlerat e mjedisit mund të mungojnë, ndonjëherë vlerat njerëzore të përcaktuara nga kuadri aktual kryesishtë ai politik mund të mos jenë efektive.

Por në fund të fundit, e rëndësishme është që nuk ka shkollë të drejtpërdrejtë për këtë fushë. Nëse vetë njeriu, pra shoqëria, di të ngrejë veten dhe vlerat e tij, nëse është i drejtë, kundër shtypjes, nëse nuk është arrogant dhe nëse ka besim në këtë integritet, është i nderuar në çdo rast.

Shohim që të gjithë në rrugë, në punë apo në shtëpi flasin për një koncept nderi.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Cipa të cilën Zoti i jep një femre në lindje për ta eleminuar gjatë jetës në një lidhje ku nëse do të jetë e duhura nuk do të ketë hendek midis dashurisë dhe seksit.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Që nëse te dikush sheh vlera por jo përmbushje të interesave te ai personi tjetër nuk ka asnjë interes për të dhe duhet  linçuar.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Që nëse ai nuk ka një makinë të mirë nuk duhet të dalësh me të sepse duhet t’i jepesh çdokujt që vërdalliset me makinë të shtrenjtë.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Që nëse ajo nuk ka situacion financiar të pasur por ka pasuri veten e vlerat e saj duhet të jetë e përjashtuar nga të qenurit kandidate për bashkëshorte.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Të jesh e punësuar totalisht pa asnjë komptencë dhe impenjim profesional por mjafton të përmbushësh seksualisht punëdhënisin.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Që përshkak të ambicies personale për të qenë e doktorruar duhet të japësh nderin në profesorë të moshës së gjyshit.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Të  tregohesh i pabesë e të marrësh pjesë në çdo ekzekutim shoqëror me qëndrim pasiv ose me dëshmi të dhëna prej teje te të cilat shitesh e blihesh.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Të jesh servil deri në bythëlëpirje te i forti dhe arrogant deri në depersonalizim te i dobëti.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Të bësh gjithë poshtërsitë e mundshme por nëse do t’i vetë-mohosh askush nuk do mundet të t’i pohojë.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Të shpifësh, shash dikë i cili qëndron më lartë se ty në aspektin personal e profesional.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Të mbijetosh si zvarranik e kur të jepet mundësia të shëndrrohesh në prepotent.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Që në momente intime të filmosh pabesisht dikë e cila të dashuron dhe ta kërcënosh me shfaqien e pamjeve e më keq akoma ato t’i hedhësh në youtube.

Çfarë do të thotë nder këtu?

Të shkatërrosh jetën e dikujt ose më keq akoma t’i marrësh jetën dikujt.

Vlerat kulturore të Lindjes së Largët të lidhura me nderin janë një çështje e njohur. Për shembull, mënyra se si japonezët sillen me dinjitet konsiderohet pak më madhështore.

Është një shembull i mrekullueshëm që Samurai në historinë e 47 Ronin i dha fund jetës së tij me një ceremoni tradicionale në kurriz të rifitimit të nderit të tij të humbur, por kjo është fatale.

Siç shihet në rituale të tilla, askush  nuk ka asnjë pronë të kësaj bote, gradë dhe pozitë, apo frikë nga jeta në horizontin e individit. Jeta ka vetëm një qëllim: të jetosh me nder në këtë botë dhe të largohesh me nder në kohën e vdekjes!

Kryeministri, i cili gati 8 vite më parë mori përgjegjësinë për fundosjen e tragetit në Korenë e Jugut, tha: “Nuk mund të fle natën” dhe dha dorëheqjen. Sjellje të ngjashme janë të zakonshme. Shembuj të ngjashëm mund të kujtohen edhe nga Perëndimi.

Ne priremi ta shohim veten si të domosdoshëm. Kisha konstatuar se kjo çështje lidhej edhe me një frikë sociale.

A është e nevojshme të shihet nëse ka një shfaqje dalluese të dinjitetit në kulturën tonë?

Në thelb, një njeri nuk duhet të gënjejë kurrë, nuk duhet të devijojë apo të mbrojë të keqen, duhet të jetë në anën e drejtësisë, duhet të respektojë vlerat njerëzore dhe mjedisin, brenda kornizës së vlerave që njeh dhe madje mbron, apo jo? Mund të thuhet shumë për këtë. Megjithatë, këto janë përgjithësime. Konkretisht, duhet parë se çfarë po ndodh dhe se si tregohet sjellja duhet të shpjegohet.

Për shembull, kam dëgjuar qëndrime të tilla si “po t’i presësh fytin dikujt në këtë shoqëri, nuk do ta thyesh kurrë fjalën” nga kohërat e vjetra, por mendoj se është për shkak të ngutjes së përditshme, nuk më kujtohet. një shembull në këtë drejtim për një kohë të gjatë. Nuk mund të mos pyes veten nëse ka “erozion nderi”.

Mundohem ta shpjegoj moralizmin në një mënyrë më të përditësuar dhe më të dobishme duke e reduktuar në praktikë. Është një shprehje që shpërblen njerëzit me sinonime si “Hajt se është varja” dhe “qenie njerëzore e përsosur”, për bartjen e të gjitha vlerave të vetëdijes hyjnore. “Përgjegjësia” është një fenomen dominues në bartjen e kësaj ndërgjegjeje.

Nderi për moralin tregon një motiv shembullor njerëzor me përgjegjësinë për të mbajtur vetëdijen hyjnore, megjithëse jo aq ceremoniale sa mund të shihet në shoqëritë e tjera.

Ne kemi folur për dinjitetin individual dhe do të duhet të flasim edhe për dinjitetin social dhe institucional. Madje duhet të them që edhe shtetet kanë dinjitet. Kjo është diçka e njohur. Megjithatë, praktikat shqyrtohen: Në çfarë mase shtetet zotërojnë dhe kontrollojnë vlerat brenda tyre? Sa është vlera kur shtetet peshohen me të barabartët e tyre? Çfarë mund të bëjnë shtetet kundër shteteve dhe shoqërive të shtypura?

Individi mund ta paraqesë veten si për nderin e tjetrit ashtu edhe për të tijin. Ky rregull vlen edhe për shoqëritë dhe shtetet. E rëndësishme është të veprosh denjësisht për kuptimin e fjalës nder. Por gjithçka ka të bëjë me individët që kanë dinjitetin e tyre, apo jo? Atëherë mund të ngjitesh në familjen njerëzore. Vetëm të nderuarit me të vërtetë mund të luftojnë një betejë nderi.

A jemi të nderuar? Këtë pyetje nuk duhet t’ia bëjmë askujt tjetër, por vetes në çdo rast. Nëse një person po mashtron veten, ai po mashtron të tjerët. Para së gjithash, ne duhet të jemi në gjendje t’i themi të vërtetën vetes, duhet të jemi të sigurt për veten tonë. Ky është nder! Sepse sipas besimit tonë llogarinë do t’a japim vetë.

Ndërsa të nderuarit do t’i arrijnë qëllimet e tyre duke ecur apo edhe duke vrapuar me kokën lart; të panderët do të zvarriten, edhe nëse kërkojnë të kthehen dhe të korrigjojnë gabimin e tyre, ata do të shtyhen në drejtim të tyre.

Çfarë poshtërimi! Për të mos rënë në këtë trajtim, atëherë së pari duhet të jetë i nderuar në këtë botë. Pavarësisht fesë, besimit, mendimit apo pritshmërisë, rezultati do të shkojë diku.

Individi të jetë i nderuar; Ai duhet të jetë i sigurt në vetvete, i ndershëm, moral, i drejtë, i ndërgjegjshëm, i ditur, inteligjent, logjik, i respektueshëm, i disiplinuar, i vetëdisiplinuar dhe sigurisht i gatshëm.