Pse Tolstoi e urrente aq shumë Shekspirin

Megjithëse William Shakespeare është i dashur nga shumë njerëz, vlerësimi për punën e tij nuk është universal, dhe ka disa shkrimtarë po aq të famshëm që i kanë rezistuar mbretërimit të tij si dramaturgu më i madh i të gjitha kohërave. Pasi kaloi tre vjet të shkurtra si kritik teatri, George Bernard Shaw u ndje i detyruar të na hapte sytë ndaj “zbrazësisë së filozofisë së Shekspirit”. Si një studiues i letërsisë angleze, JRR Tolkien ishte i njohur dhe i frikësuar për përbuzjen e tij ndaj bardit dhe Volteri nuk mund të fliste për të pa filluar gjaku i tij. Megjithatë, asnjë gjigant i letërsisë nuk e përbuzte Shekspirin aq shumë sa Leo Tolstoi.

Tolstoi kundër Shekspirit

I lindur në një familje aristokrate, autori i ” Lufta dhe Paqja” u ekspozua ndaj Hamletit dhe Makbethit që në moshë të vogël dhe u mërzit kur doli të ishte i vetmi nga miqtë dhe anëtarët e familjes së tij që nuk i shihte ato si kryevepra të vërteta. . Shakesat e Shekspirit e goditën atë si “të pamirë”.

Kur Tolstoi i kërkoi Ivan Turgenev dhe Afanasy Fet – dy shkrimtarë të cilët ai i admironte dhe i respektonte – t’i tregonin se çfarë e bëri Shekspirin kaq të madh, ai zbuloi se ata ishin në gjendje të përgjigjeshin vetëm në terma të paqartë, pa saktësinë e gjuhës apo nivelin e thellë. të analizave që kishin demonstruar shpesh në trillimet e tyre. Tolstoi kuptoi se mund ta vlerësonte Shekspirin në pleqëri, por kur – me rileximin e tij të nëntë në moshën 75-vjeçare – ai e gjeti veten ende të paprekur, ai vendosi t’i përpunojë kritikat e tij në letër, shkruan The Big Think.

Megjithëse jo pa të metat dhe paragjykimet e saj, eseja e vitit 1906 që rezultoi nga kjo përpjekje është një sulm i theksuar ndaj trashëgimisë së Shekspirit dhe institucioneve që ndihmuan në ndërtimin e saj. Së pari, Tolstoi vuri në dyshim aftësinë e tij si dramaturg. Personazhet e tij u vendosën në rrethana të pabesueshme si vrasja biblike dhe shkëmbimet e identitetit të stilit komik, duke e bërë të vështirë për audiencën të lidhet me ta. Ata gjithashtu shpesh vepronin jashtë karakterit, duke ndjekur jo mandatet e personalitetit të tyre, por orarin e komplotit.

E zakonshme për shkrimtarët rusë të asaj kohe, Tolstoi u përpoq t’i jepte çdo personazhi në letërsinë e tij një zë të veçantë, një zë që ndryshonte në varësi të moshës, gjinisë ose klasës së tyre. Princeshat flisnin me delikatesë dhe kishin fjalor të pasur, ndërsa fshatarët e dehur turbullonin dhe murmurisnin. Me Shekspirin, i cili gjithmonë shkruante në të njëjtin stil poetik, “fjalët e njërit prej personazheve mund të vendoseshin në gojën e një tjetri dhe nga karakteri i fjalimit do të ishte e pamundur të dallohej se kush po flet”.

Besimi i botës te Shekspiri

Tolstoi u interesua për Shekspirin jo sepse donte të kuptonte mospëlqimin e tij për njeriun, por sepse ishte i befasuar dhe dyshues për gatishmërinë me të cilën njerëzit e tjerë nxituan për ta ndihmuar. “Kur u përpoqa të merrja nga adhuruesit e Shekspirit një shpjegim të madhështisë së tij,” shkroi Tolstoi, “takova tek ata saktësisht të njëjtin qëndrim që kam takuar dhe që zakonisht haset, te mbrojtësit e çdo dogme të pranuar jo përmes arsyes, por nëpërmjet besimit.”

Në gjysmën e dytë të esesë, Tolstoi spekulon se si mund të ketë ardhur kjo fe rreth Shekspirit. Duke gjurmuar historinë e shkrimeve shkencore në dramat e tij që nga fundi i shekullit të 16 – të, ai arriti në përfundimin se poeti gjerman Johann Wolfgang von Goethe kishte luajtur një rol kyç në ngritjen e veprës së Shekspirit nga lloji i keq i argëtimit të klasës së ulët që shihej. si në kohën e bardit, për veprën e gjeniut letrar të ndjeshëm dhe të pashtershëm që njohim sot. 

Të zhgënjyer nga dramat franceze që dikur i kishin frymëzuar, intelektualët gjermanë u vendosën te Shekspiri, theksi i të cilit mbi emocionet mbi mendimet dhe idetë e bëri atë një themel të përshtatshëm për të ndërtuar shkollën e tyre të re të tregimit romantik. Ishte një shkollë për të cilën Tolstoi, i cili besonte se arti nuk duhet të ishte vetëm estetikisht i këndshëm, por t’i shërbente një qëllimi shoqëror, nuk e mendonte shumë. Në fakt, ai i akuzon ata se kanë “shpikur teori estetike” në përpjekje për t’i kthyer opinionet e tyre në fakte.

Ndërsa mendimi i Tolstoit u formësua dukshëm nga paragjykimet e tij dhe herë pas here kufizohet me konspirativën, është e vërtetë se bota akademike ka tentuar të kalojë nga një prirje në tjetrën dhe se këto tranzicione nuk janë bërë gjithmonë vetëm në kërkim të dijes dhe njohurive. Sot, për shembull, dikush mund të argumentojë se trashëgimia e Shekspirit nuk zgjat për shkak të cilësisë së natyrshme të punës së tij, por sepse karriera e kaq shumë akademikëve, aktorëve dhe kompanive teatrore kanë filluar të varen prej saj.

Përgjigja e Xhorxh Oruellit ndaj Tolstoit

Shekspiri, pasi vdiq disa shekuj para lindjes së Tolstoit, nuk ishte në gjendje t’u përgjigjej akuzave të këtij të fundit. Për fat të mirë, bashkatdhetari i tij – shkrimtari britanik George Orwell – i shkroi Tolstoit një përgjigje në mbrojtje të bardit, një përgjigje që ofron një argument po aq bindës se pse duhet të lexojmë Shekspirin. Megjithatë, përpara se ta bëjë këtë, Orwell ekspozon vrimat në arsyetimin e Tolstoit, duke filluar me nocionin se të vendosësh nëse një artist ishte i mirë apo i keq është thjesht e pamundur.

Është një argument që e kemi dëgjuar shumë herë, por që ia vlen të dëgjohet sërish, qoftë edhe për përfundimin e tij veçanërisht të rëndësishëm. Ashtu si vetë idetë e Tolstoit për artin ishin të ndryshme, nëse jo krejtësisht të kundërta me ato të romantikëve gjermanë që ai denoncoi, po ashtu ishin edhe idetë e shkrimtarëve që ndoqën gjurmët e tij. “Në fund të fundit,” shkroi Orwell në esenë e tij, ” Lear, Tolstoy and the Fool ” (1947), “nuk ka asnjë provë të meritës letrare përveç mbijetesës, e cila është në vetvete një tregues për opinionin e shumicës”.

Orwell nuk e mendoi të drejtë nga Tolstoi të ndëshkonte bashkatdhetarët e tij për paaftësinë e tyre për të vlerësuar gjenialitetin e Shekspirit, kur konceptet e tij për letërsinë – që ajo duhej të ishte “i sinqertë” dhe të përpiqej të bënte diçka “të rëndësishme për njerëzimin” – ishin po aq të paqarta. Orwell gjithashtu kundërshton përmbledhjet që Tolstoi jep për dramat e Shekspirit, duke perifrazuar fjalimin e përzemërt që Mbreti Lir bën pas vdekjes së Kordelisë si: “Përsëri fillojnë tërbimet e tmerrshme të Lear-it, në të cilat njeriu ndihet i turpëruar, si për shakatë e pasuksesshme”.

Më e tmerrshme, mendonte Orwell, ishte se Tolstoi e gjykoi Shekspirin sipas parimeve të një prozatori në vend të asaj që ai ishte: një poet. Duke marrë parasysh që shumica e njerëzve e vlerësojnë Shekspirin jo për strukturat apo karakterizimet e tij të historisë, por për përdorimin e tij të plotë të gjuhës – fjalimet e fuqishme nga Julius Cezari , lojërat e zgjuara të fjalëve te “ Zotërinjtë e Veronës ” dhe metaforat goditëse të shkëmbyera mes të dashuruarve Romeo dhe Zhuljeta – kjo është mjaft. mbikëqyrja nga ana e Tolstoit.

Vreri i gjyshit dhe fëmija i lumtur

Në fund të ditës, Orwell-it i pëlqen të imagjinojë Shekspirin si një fëmijë të vogël duke luajtur me gëzim dhe Tolstoin si një plak inatosur i ulur në cep të dhomës duke bërtitur: “Pse vazhdon të kërcesh lart e poshtë kështu? Pse nuk mund të ulesh si unë?” Kjo mund të tingëllojë budallallëk, por ata që kanë studiuar jetën e Tolstoit – dhe janë të njohur me impulsin e tij kontrollues dhe natyrën serioze – do ta gjejnë veten duke menduar për kritikë të tjerë që kanë bërë deklarata të ngjashme.

Ndërsa të gjithë personazhet e Shekspirit mund të flasin në atë mënyrë të njohur, të lulëzuar, shekspiriane, secila nga dramat e tij ende ndihet unike dhe krejtësisht e dallueshme nga ajo që ishte para saj. Në esenë e tij, Dhelpra dhe Hedgehog , filozofi britanik i lindur në Gjermani, Isaiah Berlin krahasoi në mënyrë të favorshme kureshtjen fëmijërore me të cilën Shekspiri kaloi nga një zhanër në tjetrin me mënyrën e vetme dhe të pandryshueshme në të cilën trillimet e Tolstoit eksploruan botën.

Në një mënyrë të ngjashme, dramaturgu bolshevik Anatoli Lunacharsky dikur e quajti Shekspirin “polifonik deri në ekstrem”, duke iu referuar një termi të shpikur nga bashkëkohësi i tij Mikhail Bakhtin. E thënë thjesht, Lunacharsky u mahnit nga aftësia e Shekspirit për të krijuar personazhe që dukej se merrnin jetën e tyre, duke ekzistuar të pavarur nga krijuesi i tyre. Kjo ishte në kontrast të plotë me Tolstoin, i cili e trajtonte çdo personazh si një zgjatim ose reflektim të vetvetes dhe i përdorte ato si zëdhënëse për besimet e tij.

Konflikti midis Leo Tolstoit dhe William Shakespeare ishte më shumë se shije; ishte një përplasje mes dy mënyrave të ndryshme të shikimit të jetës dhe artit. Orwell e solli këtë diskutim në fokus. Ndoshta kontributi i tij më i madh në të, megjithatë, ishte vënia në dukje e ngjashmërive midis Tolstoit dhe krijimit shekspirian që ai urrente më shumë: Mbretit Lir. Të dy të moshuarit hoqën dorë nga titujt, pasuritë dhe anëtarët e familjes duke menduar se kjo do t’i bënte të lumtur. Në vend të kësaj, ata përfunduan duke bredhur nëpër fshat si të çmendur.

Vinkmag ad

Read Previous

“The Guardian” shkruan për të ardhmen e Armando Brojës: Një javë vendimtare për sulmuesin shqiptar

Read Next

Po kthehej në vendlindje, humb jetën në aksident 26-vjeçari shqiptar në…

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Most Popular